Uvod
Petnjica je naselje i administrativno središte istoimene opštine, smešteno u severoistočnom delu Crne Gore. Nalazi se u regionu Bihora, poznatom po bogatoj kulturnoj tradiciji, raznolikom pejzažu i snažnoj dijaspori. Opština Petnjica je obnovljena 2013. godine, čime je lokalnoj zajednici vraćen administrativni status nakon više decenija. Danas Petnjica predstavlja važan centar za očuvanje identiteta, obrazovanje i razvoj ruralnog područja.
Opština Petnjica obuhvata površinu od 173 km² i prema popisu iz 2023. godine ima 4.957 stanovnika.
Evo sažetih osnovnih činjenica:
• Površina opštine: 173 km²
• Broj stanovnika (2023): 4.957
• Administrativno središte: Naselje Petnjica
• Broj naseljenih mesta: 24
• Godina obnove opštine: 2013 (izdvojena iz opštine Berane)
• Pozivni broj: 051
• Poštanski broj: 84312
• Registarska oznaka: PT
Ovi podaci pružaju osnovni okvir za razumevanje veličine i demografske slike opštine Petnjica.
Priroda
Planinski pejzaži: Petnjica je okružena brdima i šumama koje nude zadivljujuće vidike, naročito iz pravca Borovnjaka, Radmanske klisure i vrha Javorova. Rijeke i izvori koji predstavljaju prirodno bogastvosu Trpeska Rijeka, Radmancica i Popča koje protiču kroz opštinu, a brojni izvori i potoci doprinose svježini i zelenilu pejzaža. Priroda Petnjice bogata je florom i faunom. Netaknuta priroda pogodna je za šetnje, planinarenje i posmatranje ptica, što može poslužiti za relaksaciju i mirno okruženje, koje je daljena od urbanog stresa. Petnjica pruža tišinu i spokoj idealan za odmor i duhovnu obnovu, kao i seoski turizam. Gostoljubivi domaćini nude autentičan smještaj, domaću hranu i kontakt s prirodom, zatim zdrav vazduh i klimu koja je blaga planinska klima i pogoduje zdravlju i opuštanju.
Autentičan ambijent se može prezentovati kroz kulturnu tradiciju, jer je bihorski kraj poznat po bogatom usmenom nasljeđu, narodnim običajima i zanatima, kao i njena arhitektura i naselja, posebno kamene kuće, čardaci i džamije svjedoče o istoriji i identitetu lokalne zajednice.Petnjica je poznata po manifestacijama i kulturnim događajima poput Dana dijaspore i Bihorskog kulturnog ljeta kji okupljaju lokalno stanovništvo i goste iz inostranstva. Ono što je zanimljivo možete vidjeti kroz sledeće fotografije.
Bratimin vir
Selo Trpezi
Radmanacka klisura (izvor: Radio Petnjica)
Turistička mapa
Mapa cijele opštine Petnjica u okviru Crne Gore(Opština ima 24 naseljena mjesta).
Urbanisticki plan Petnjice
Znamenitosti i bitne tačke
U okviri samog cilja i predstavljanja Petnjice kao turističke mape u Crnoj Gori, ima u ponudi niz prirodnih i kulturnih atrakcija koje posjetiocima pružaju autentičan doživljaj sjeveroistočne Crne Gore. U nastavku su predstavljene ključne lokacije sa opisima, razlozima za posjetu i orijentacionim uputstvima.
- Radmanska klisura
Uska i slikovita klisura kroz koju protiče rijeka Popča, okružena strmim liticama i gustom šumom. Idealna za ljubitelje prirode, planinarenja i fotografije. U klisuri se nalaze i ostaci starih mlinova, što joj daje dodatnu istorijsku vrijednost.
Nalazi se oko 5 km jugoistočno od centra Petnjice. Do nje se dolazi lokalnim putem preko sela Radmanci.
- Džamija u Petnjici
Centralna gradska džamija, jedan od najprepoznatljivijih simbola naselja. Zašto je zanimljiva: Osim vjerske funkcije, predstavlja i kulturno središte zajednice. Arhitektonski skladno uklopljena u pejzaž, sa prepoznatljivim minaretom. Smještena u samom centru Petnjice, lako dostupna pješice iz bilo kojeg dijela naselja.
Džamija u Petnjici
- Borovnjak
Brdo iznad Petnjice koje pruža panoramski pogled na cijelu opštinu. Popularno izletište za lokalno stanovništvo i posjetioce. Idealno za šetnje, piknike i fotografisanje. Pristupačno lokalnim putem iz centra Petnjice, oko 10 minuta vožnje automobilom.
Borovnjak
- Etno selo i stari čardaci u Trpezima
Tradicionalne kuće i čardaci koji svjedoče o načinu života u Bihoru kroz vijekove. Autentična arhitektura i mogućnost upoznavanja sa starim zanatima i običajima. Trpezi se nalaze oko 7 km sjeverozapadno od Petnjice, dostupni lokalnim putem.
- Most na Popči
Kameni most iz osmanskog perioda, smješten u slikovitom ambijentu rijeke Popče. Istorijski značaj i fotogenična lokacija čine ga atraktivnim za turiste i istraživače. Nalazi se u blizini sela Lagatore, oko 6 km od centra Petnjice.
- Vidikovac u Javorovu
Najviša tačka u okolini Petnjice, sa koje se pruža pogled na Bihor i okolne planine. Savršeno mjesto za zaljubljenike u prirodu, planinare i fotografe. Do vidikovca se dolazi planinarskom stazom iz pravca sela Tucanje, uz prethodnu najavu i pripremu.
Hrana i piće
Petnjica i širi sjeverni region Crne Gore nude raznovrsne lokalne specijalitete, dok autentičan gastronomski doživljaj možete pronaći u domaćinstvima i restoranima u okolnim gradovima. Lokalni specijaliteti Bihorskog kraja u Petnjici i okolnim selima, tradicionalna kuhinja oslanja se na planinske resurse i domaće proizvode.
Evo nekoliko tipičnih jela: Kačamak sa sirom i kajmakom: Gusti obrok od kukuruznog brašna, često poslužen uz domaći sir i kiselo mlijeko.
Jagnjetina ispod sača: Sporo pečena jagnjetina sa krompirom, omiljena u svečanim prilikama.
Priganice male pržene pogačice, često servirane uz med, sir ili džem.
Pita zeljanica i krompiruša, to su domaće pite sa tankim korama, punjene zeljem ili krompirom.
Domaći sir i kajmak su proizvodi iz lokalnih domaćinstava, često od ovčijeg ili kravljeg mlijeka.
Smočani kačamak je varijanta kačamaka prelivena maslom i sirom, karakteristična za sjeverne krajeve.
Restorani sa tradicionalnom bihorskom kuhinjom su Etno selo Vrelo Trpezi, zatim seosko domacinstvo ,,Jahova Voda Muratovic”Trpezi, restoran ,,Merak”Petnjica.
Kupovina i suveniri
U opstini Petnjica postoje mnogi autenticni proizvodjaci, planinskih biljnih cajeva i rucnih radova. Postoji mogucnost kupovine meda direktno od lokalnih proizvodjaca, na teritoriji opstine postoji takodje dosta ljudi koji se bave skupljanjem ljekovitog bilja, tako da se moze lako doci do raznih cajeva. Sto se tice suvenira i rucnih radova, garderobe i ostalog, postoji Nevladina organizacija koja se bavi proizvodnjom istih. Ona se naziva ,,Vrijedne ruke”.
Saobraćaj i snalaženje
Do Petnjice se najlakše dolazi iz pravca Berana, a udaljenost od većih crnogorskih gradova kreće se od 30 do 170 km, u zavisnosti od rute. Glavni pristupni put je lokalna saobraćajnica Berane–Petnjica.
Pristupni putevi
-Iz Berana: Petnjica je udaljena oko 30 km od Berana. Put vodi preko sela Budimlja i Savin Bor, lokalnim putem koji se penje ka Bihorskom platou. Ovo je najčešći i najpristupačniji pravac.
-Iz Bijelog Polja: Udaljenost je oko 55 km. Put vodi preko Berana, pa se nastavlja ka Petnjici.
-Iz Podgorice: Udaljenost je oko 170 km. Najbrža ruta ide preko Kolašina i Berana, zatim lokalnim putem ka Petnjici.
-Iz Plava i Gusinja: Udaljenost je oko 60–70 km, ali putni pravac uključuje prelazak preko Berana.
-Iz Rožaja: Udaljenost je oko 50 km, ali put nije direktan – ide se preko Berana.
Napomene za putovanje
-Putna infrastruktura: Glavni put Berane–Petnjica je asfaltiran, ali uski i krivudav, pa se preporučuje oprezna vožnja, posebno zimi.
-Javni prevoz: Postoje lokalne autobuske linije iz Berana, ali nisu česte. Preporučuje se dolazak sopstvenim vozilom ili taksi prevozom iz Berana.
-Navigacija: Petnjica se nalazi na Google Maps i drugim navigacionim aplikacijama. Preporučuje se da se ruta planira unaprijed zbog slabijeg mobilnog signala u nekim dijelovima.
Smeštaj
U opstini Petnjica restorani I etna sela uglavnom imaju i smjestajne kapacitete.
Praktične informacije
U Petnjici i okolini dostupne su osnovne javne službe i infrastruktura, ali uz ograničenja karakteristična za ruralne sredine. Evo ključnih informacija za posjetioce.
Hitni brojevi (Crna Gora)
• Policija: 122
• Vatrogasci: 123
• Hitna pomoć: 124
• Tačno vrijeme: 125
• Prijava kvara na telefonu: 1271
• Informacije o brojevima: 1181
Zdravstvene ustanove u Petnjici
• Zdravstvena stanica Petnjica
• Adresa: Petnjica bb, 84312
• Telefon: 051/233-324
• Opis: Ogranak Doma zdravlja Berane. Pruža osnovne medicinske usluge, uključujući opštu praksu i hitnu pomoć.
Za specijalističke preglede i bolničko liječenje, najbliža ustanova je Opšta bolnica Berane, udaljena oko 30 km.
Banke
U samoj Petnjici ima poslovnica Lovcen banke.
-Mobilne mreže: Petnjica ima osnovnu 3G i 4G pokrivenost, u zavisnosti od operatera (Crnogorski Telekom, M:tel, One). Signal može biti slabiji u planinskim i zabačenim selima.
-WiFi dostupnost: Besplatan WiFi nije široko rasprostranjen. Može se naći u pojedinim javnim ustanovama (opština, škola) i privatnim domaćinstvima koja nude smještaj. Preporučuje se da ponesete mobilni internet paket ako planirate duži boravak.
Savjeti za ponašanje u prirodi svim potencijalnim turistima
,,Ne ostavljajte smeće,, Ponesite kese za otpad i odložite ga u za to predviđene kontejnere.
,,Poštujte lokalnu floru i faunu,, Ne berite zaštićene biljke i ne uznemiravajte životinje.
,,Krećite se označenim stazama,, Zbog sigurnosti i očuvanja prirodnih staništa.
,,Ne palite vatru na otvorenom prostoru, naročito tokom ljetnjih mjeseci,,
,,Obavijestite nekoga o planiranoj ruti ako idete na duže planinarenje, jer signal može biti slab,,
Kratak istorijski i kulturni pregled
Opština Petnjica je obnovljena 2013. godine, a danas se ističe kao simbol lokalnog identiteta, kulturne raznolikosti i povratka administrativne samostalnosti nakon više od pola vijeka. Većinsko stanovništvo čine Bošnjaci, a tradicija i običaji Bihorskog kraja čuvaju se kroz svakodnevni život i lokalne manifestacije.
Osnovne činjenice o razvoju opštine
Godina obnove: 28. maj 2013. (nakon što je ukinuta 1957. i pripojena Beranama)
Obnova opštine bila je rezultat višedecenijskih nastojanja lokalnog stanovništva da povrati administrativnu samostalnost i unaprijedi razvoj zabačenog i infrastrukturno zapostavljenog kraja.
Tradicija i običaji
Petnjica pripada Bihorskom kraju, poznatom po bogatom kulturnom nasljeđu: Usmena tradicija kroz priče, legende i epska poezija prenose se generacijama, često kroz večernja okupljanja i porodične proslave. Narodna nošnja posebno ženska nošnja sa zlatovezom i karakterističnim oglavljem. Zanati, tkanje, izrada ćilima, obrada drveta i kovački zanat i dalje su prisutni u nekim domaćinstvima. Vjerski običaji: Islamski praznici (Bajrami) i dovišta (posebno dovište na Dašča Rijeci) imaju važnu društvenu i duhovnu ulogu.
Lokalni festivali i manifestacije
Dani dijaspore je poznata manifestacija koja se održava svake godine u avgustu, okupljajući veliki broj ljudi iz dijaspore. Program uključuje kulturno-umjetničke nastupe, sportska takmičenja i promociju lokalnih proizvoda.
Bihorsko kulturno ljeto: Manifestacija koja promoviše lokalnu kulturu, muziku, književnost i tradiciju.
Vjerski skupovi i dovišta: Posebno značajna okupljanja na planinskim lokalitetima, uz molitvu, druženje i zajednički obrok.
Etnografski podaci
Većinsko stanovništvo: Bošnjaci čine dominantnu etničku grupu u opštini Petnjica. Religija: Islam je najzastupljenija vjerska zajednica. Dijaspora: Veliki broj stanovnika Petnjice živi i radi u inostranstvu (posebno u Luksemburgu, Njemačkoj i Švajcarskoj), ali održava snažne veze sa zavičajem.